شرح فرازهایی از زیارت جامعه کبیره
حجت الاسلام والمسلمین محمد خادمی
فراز دوم: الرَّحمة الموصولة
در این فرازهای زیارت جامعه کبیره از اهل‌بیت عصمت و طهارت به عنوان رحمت واسعه پروردگار عالم یاد شده است. واژه «الرحمة» از (ر ح م) گرفته شده و در کتب لغت به معانی: رقت، مهربانی و عطوفت ورزیدن و توجه مهرآمیز و همچنین به معنای مغفرت آمده است. (لسان العرب/ج12/ص230)، واژه «الموصولة» اسم مفعول از (و ص ل) گرفته شده و به معنای (اتصال، پیوستن)، بیان شده است. (العین/ج7/ص152 )
امام صادق(ع) در ذیل آیه شریفه ﴿اللّهُ يَخْتَصّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ﴾(بقره/105)فرمودند: مراد از افرادی که رحمت الهی مخصوص آنهاست، پیامبر و وصی او می‌باشد سپس فرمودند: خداوند 100 رحمت آفرید که 99 رحمت را به پیامبر اکرم و اهل‌بیت او اختصاص داده و یک رحمت را بین سایر موجودات تقسیم نموده است (بحارالانوار/ج24/ص61).
در معنای این فراز از زیارت جامعه 3 احتمال وجود دارد:
الف) اهل‌بیت رحمتی هستند که متصل و پی‌درپی می‌باشند، یعنی در هر زمان امامی وجود دارد و زمین هیچ‌گاه خالی از حجت نمی‌شود (کافی/ج1/ص178).
ب) اهل‌بیت رحمتی از ناحیه پروردگار عالم هستند که به خلق متصل شده است (ملاذ الاخیار/ج9/ص263).
ج) مراد از این فراز همان آیه شریفه ﴿وَالّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ﴾(رعد/21) می‌باشد؛ بدین معنا که اهل‌بیت(عهم) چون رحم خداوند متعال هستند بایستی صله رحم انجام داد؛ که نیکی و خوبی و تکریم آنها نیکی و تکریم پروردگار و اهانت و بی‌حرمتی به ایشان هتک حرمت خداوند عالم محسوب می‌شود (بحارالانوار/ج23/ص266).
نکته ظریفی که در این عبارت از زیارت و همچنین در عبارت دیگری از همین زیارت (معدن الرحمة) وجود دارد این است که این‌طور نیست که صرفاً اهل‌بیت(طریق و کانالی باشند که خدا به برکت آنها خلق خود را مستوجب رحمت خویش کند، بلکه رحمت واسعه پروردگار عالم وجود محمد و آل محمد(هستند که ایشان به اذن الله موجب رحمت برای تمام خلق می‌باشند. ائمه اطهار(عهم) تنها برای انسان‌ها رحمت نیستند بلکه برای اجنه، حیوانات و حتی انبیا و ملائکه نیز رحمت می‌باشند چه در امور مادی و چه در امور معنوی (روضة المتقین/ج5/ص482) بلکه می‌توان بیان کرد که ائمه اطهار(عهم) حتی برای کفار و گنه‌کاران نیز رحمت هستند. در دنیا از این حیث که به وسیله اهل‌بیت(عهم) است که بر آنان رزق و روزی، نعمات الهی، باران و برکات نازل می‌شود و به وجود اهل‌بیت(عهم) است که آسمان بر روی زمین ایستاده و زمین به هم نمی‌ریزد (زاد المعاد/ص423).
چنانچه در روایات ذیل آیه شریفه ﴿وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُعَذّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ﴾(انفال/33) و آیه ﴿وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ﴾(انبیا/107) این مطلب بيان شده است (البرهان/ج2/ص679؛ منهج الصادقین/ج6/117).
بنابراین یکی از وجوه رحمت بودن ائمه اطهار(عهم) این است که آنها موجب امنیت انسانند چنانچه پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «النجوم أمان لأهل السماء وأهل بيتي أمان لأمتي»(امالی طوسی/ص259). یکی دیگر از وجوه رحمت بودن اهل‌بیت، ولایت و طاعت آنهاست؛ چنانچه در روایت ذیل آیه ﴿فَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾ (بقره/64) وارد شده که مراد از فضل پیامبر اکرم(ص) و مراد از رحمت امیرالمؤمنین(ع) و ولایت ایشان است (تفسیر قمی/ج1/ص145؛ البرهان/ج3/ص145).
بنابراین یکی از مقامات اهل‌بیت عصمت و طهارت(عهم) این است که آنها رحمت واسعه پروردگار هستند؛ امام باقر(ع) می‌فرماید: «نحن عين الله في خلقه ويده المبسوطه بالرحمة على عباده» ما اهل بيت دست خدا هستیم که رحمت را به بندگان می‌رسانیم (کافی/ج1/ص143).
همه‌ی اهل‌بیت رحمت پروردگار می‌باشند ولی در این میان، حضرت سید الکونین ابا عبدالله الحسین(ع) از حیث رحمت جایگاه ویژه‌ای دارد، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: امام حسین باب نجات امت می‌باشد (امالی صدوق/ص115).
و در روایت دیگری فرموده‌اند: من جود و بخشش خود و رحمت خود را به حسین(ع) بخشیدم (قرب الاسناد/ص113).
لذا در زیارت امام حسین(ع) وارد شده که «غذتك يد الرحمة»: تو از دستان رحمت پیامبر تغذیه شدی (کامل الزیارات/ص335)؛ بنابراین همیشه (مخصوصاً در ایام عزای امام حسین(ع)) انسان می‌بایست خود را با عزاداری و گریه بر مصائب آن حضرت، وارد کشتی رحمت ایشان کند. مرحوم شیخ جعفر شوشتری می‌نویسد:همه‌ی اهل‌بیت(عهم) کشتی نجات هستند امّا کشتی امام حسین( ع) وسیع‌تر است و از همه زودتر به مقصد می‌رسد (خصائص الحسینیه.
